ایران > دفاع  - همشهری آنلاین:
در ایران تلاش‌ها برای ساخت موشک‌های هوا به زمین، به سال‌های آخر جنگ تحمیلی و تشکیل معاونت تحقیقات و جهاد خودکفایی در نیروهای مسلح کشورمان بازمی‌گردد.

این تلاش‌ها در ابتدا منجر به تولید خانواده موشک های هوا به سطح ستار که از هدایت لیزری برخوردار بودند شد، اما برد این نمونه ها بنابر مطالب منتشره کمتر از 25 کیلومتر بوده است.

به موازات ساخت این موشک‌ها، طراحی و تولید بمب‌ها و موشک‌های هدایت تلوزیونی نیز در دستور کار بود که از جمله آنها می‌توان به موشک‌های زوبین و بمب هدایت شوند قدر پرداخت.

 

این نمونه نیز از برد زیادی برخوردار نبوده و در صورت شلیک از ارتفاعات پایین، جنگنده کاربر را در معرض پدافند میانبرد دشمن قرار می دادند.

نمونه دیگر، پخش کننده مهمات کوچک با نام کایت بود که به واقع اولین سلاح با پروفایل عملکرد دورایستا محسوب می‌شود.

کایت با برخورداری از یک موتور راکتی کوچک و امکان حمل چند ده ریز مهمات در ابعاد نارنجک های دستی یا کمی بزرگتر، پس از شلیک شدن از هواپیما و طی مسیر و رسیدن بر فراز منطقه دشمن، اقدام به تخلیه مهمات از منافذ تعبیه شده در دو طرف بدنه می‌کرد.

برد این سلاح نیز چندان زیاد نبود و به نظر نمی رسد از سامانه هدایت و هدفگیری برخوردار بوده باشد ‌اما طراحی، ساخت، آزمایش و کسب تجربه راهی بود که برای رسیدن به یکی از بهترین تسلیحات هواپایه نهاجا و اولین سلاح با عملکرد نزدیک به تسلیحات دورایستا یعنی بمب هدایت اپتیکی 2000 پوندی (907 کیلوگرمی) قاصد باید طی می شد.

بمب 2000 پوندی قاصد

بمب های قاصد که دارای محموله انفجاری 2000 پوندی است تاکنون در سه نسل معرفی شده. جرم کل نمونه قاصد1 به 1100 کیلوگرم می‌رسد که شامل جرم محموله، بدنه و بال‌ها، سامانه‌های هدفگیری، هدایت و عملگرها می‌شود.

برد بمب قاصد کمتر از 40 کیلومتر بوده و امکان پرواز نسبتا مناسب، از ویژگی های شاخص آن است. بدین ترتیب تمام فوایدی که برای سلاح هایی با قابلیت بزن و دررو عنوان کردیم برای قاصد وجود دارد.

سامانه هدایت اپتیکی به طور ساده و کلی شامل یک دوربین مستقر در دماغه بمب یا موشک و ابزارهایی برای تعیین زاویه موشک نسبت به راستای دوربین و سپس تطبیق موشک با زاویه مورد نظر برای اصابت به هدف و سامانه های پردازشگر مربوطه است.

هر یک از کارهای قفل روی هدف و هدایت موشک تا برخورد به آن، با توجه به فناوری‌های مورد استفاده، می تواند توسط انسان و یا به طور خودکار اجرا شود.

نمونه دوم بمب قاصد با حفظ قابلیت های نمونه قبلی از جمله سرجنگی 2000 پوندی، دارای برد بالای 50 کیلومتر است. قاصد2 نشان داد نهاجا ضمن تمایل به حفظ قدرت تخریب و تأثیر گذاری بالا برای رسیدن به برد های بیشتر تلاش می کند. برد 50 کیلومتری قاصد2 به تنهایی برای رهایی از آسیب تمام سامانه های کوتاه برد و اکثر سامانه های میانبرد فعلی در یک حمله تاکتیکی کافی است.

بمب‌های قاصد یک و دو، به دلیل قابلیت‌های بالای آیرودینامیکی خود، امکان پرتاب از ارتفاع پایین را نیز به هواپیمای حمل کننده می‌دهند.

بال‌های بزرگ قاصد، با ایجاد نیروی برآ، امکان پرواز گلاید (سرشی) را برای آن پدید می آورد و به برد آن می افزاید یعنی هرچه از ارتفاع بالاتری پرتاب شود برد بیشتری خواهد داشت.

البته بزرگ بودن دهانه بال این بمب، حمل چندین فروند از آن را در محدود نموده خصوصاً حمل آن را در جایگاه های زیر بدنه سوخو24، به چالش می‌کشاند.

نکته دیگر در مورد بمب های قاصد، دقت بسیار بالای آنها است. در تصاویری که از پرتاب این بمب توسط جنگنده بمب افکن اف-4ئی فانتوم نیروی هوایی ارتش به نمایش درآمد، این بمب با خطایی در حد چند متر به نقطه مورد نظر اصابت کرد که نشان از توانمندی بسیار بالای این بمب دارد.

همچنین، با بهره گیری از قابلیت‌های تحلیل تصویر، امکان تعقیب اهداف متحرک را حتی در صورت پرتاب از ارتفاعات بالا دارد. البته با توجه به قدرت تخریب این بمب، به احتمال قوی این اهداف متحرک، تانک و کامیون نخواهد بود بلکه ناوهای جنگی به عنوان هدف متحرک، همخوانی بیشتری با این قابلیت فوق العاده بمب های قاصد دارند.

تمام مراحل هدایت سلاح پس از پرتاب توسط سامانه های درونی بمب اجرا می شود هر چند که امکان قفل روی هدف دیگر پس از پرتاب نیز قابلیت دور از دسترسی نیست. با هدایت خودکار امکان حمله به چندین هدف در یک پرواز یک جنگنده بمب افکن ممکن می شود.

استفاده از سامانه های هوشمند امکان رهاسازی بمب و حرکت به سوی هدف با بهره گیری از هدایت اینرسی و قفل روی هدف در فاصله نزدیک تر(پس از پرتاب) در صورت مناسب نبودن شرایط تصویر از محل رهایی بمب را ایجاد کرده و نیز امکان واگذاری هدایت به هواپیمای دیگر از امکانات قابل توسعه در این خانواده از تسلیحات دوربرد هستند.

دقت بالای قاصد، امکان انهدام حتی یک ساختمان در قلب یک شهر پر جمعیت را بدون وارد آمدن خسارت به اطراف یا انهدام ساختمان های مجاور فراهم می کند. این امکان به معنی توان هدف قرار دادن مراکز فرماندهی دشمن حتی در محیط های شهری است.

قاصد 1و2 با تمام قابلیت های خود، در دور نگه داشتن جنگنده بمب افکن های نهاجا از یک تهدید مهلک توانمند نبودند و آن، سامانه های دوربرد پدافند هوایی است. برای حل این مشکل، صنعت دفاعی کشور،‌ توسعه نمونه دوربردتری از این خانواده از بمب ها را در نظر گرفته بود که با نام قاصد3 معرفی شد.

قاصد3 که از نظر پیکری بندی شباهت های محسوسی به نمونه های قبلی قاصد دارد،‌ با بهره گیری از یک سامانه پیشران راکتی، به برد بیش از یکصد کیلومتر می رسد که بیشتر از برد درگیری سامانه پدافند هوایی پاتریوت آمریکا است. بدین ترتیب با بهره گیری از موتور، قاصد3 عملاً در رده موشک ها قرار می‌گیرد.

قاصد3 از نظر ظاهر، دارای بالهای کوچکتری نسبت به قاصد1 است که با توجه به بهره گیری از پیشران، اساساً‌ نیاز چندانی به بالهای بزرگ دیده نمی شود. این ویژگی امکان حمل تعداد بیشتری از موشک قاصد3 که البته از آن با نام بمب قاصد3 یاد می شود توسط هواپیماها ایجاد می کند.

برد قاصد3 به دو برابر نسل‌های قبلی خود می رسد که موجب افزایش شعاع پوشش منطقه برای ضربه زدن توسط هواپیمای حامل می شود. همانطور که پیش تر اشاره داشتیم، با بهره گیری از قاصد3 برای اجرای عملیات مشابه قبل،‌ حداقل به 50 درصد هواپیمای عمل کننده کمتر نیاز است که باعث افزایش ظرفیت نهاجا در گسترش پهنه درگیری می گردد.

این برد، عملاً قاصد3 را به یک سلاح دورایستای تمام عیار تبدیل نموده که روند طی شده، تلاش نیروی هوایی ارتش برای رسیدن به بردهای بالاتر در این رده از تسلیحات در عین حفظ دقت و هوشمندی سلاح را مسجل می گرداند.

در یک عملیات دوربرد در خاک دشمن، برد بالای قاصد 3 تهدید از جانب نیروی دفاعی دشمن را به میزان چشمگیری کاهش می دهد زیرا اساسا ‌با شلیک این موشک از ارتفاع پایین و فواصل دور، هواپیمای عمل کننده از تیررس پدافند دشمن در امان می ماند و این تاکتیک حمله،‌ ریسک عملیات های ضربتی را حتی بدور از پوشش هوایی خودی، به کمترین میزان می‌رساند.

از سوی دیگر دقت بسیار بالا، هوشمندی در تعقیب هدف و هدایت تمام خودکار، احتمال اصابت و انهدام هدف را نیز به بیشینه رسانده و در مجموع، باعث افزایش تأثیر گذاری قدرت هوایی کشور می‌گردد.

بنابراین خانواده مهمات هوشمند هوا پرتاب و دورایستای قاصد، به معنای واقعی یک سلاح نقطه زن محسوب می شود که نقش مؤثری در افزایش کارایی نیروی هوایی در عملیات های خود دارد.

انهدام یک هدف با یک بمب، امروزه توسط بمب های قاصد که عملیاتی نیز شده اند میسر شده و بضاعت کمّی نیروی هوایی، با افزایش کیفی معجزه آسای تسلیحات، به تثبیت قدرت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در منطقه کمک شایانی نموده است.

موشک‌های هوا به سطح و هوا به زمین

گونه‌ای دیگر از سلاح‌های دوربرد کشور، موشک‌های هوا به سطح ضد کشتی می باشند که در قالب پروژه های مختلف بر روی جنگنده بمب افکن های اف-4 فانتوم نهاجا عملیاتی شدند. دو نمونه از این موشک ها به کار گرفته شدند که شامل موشک های نور و نصر است.

موشک نصر با بهرگیری از پیشران سوخت جامد به برد بیش از 40 کیلومتر دست می‌یابد که بسته به ارتفاع و سرعت هواپیمای پرتاب کننده افزایش نیز می یابد. موشک نور نیز با بهره گیری از یک موتور توربوجت برد 120 کیلومتر و بیشتر دارد.

طول و وزن این موشک از نصر بیشتر بوده و احتمال اصابت آن به هدف نیز عدد بالایی است. برد 120 کیلومتری این موشک توان دور ایستایی فزاینده ای به نیروی هوایی کشورمان در مقابله با تهدیدات دریایی دشمن می‌دهد.

دقت بالای این موشک‌ها ناشی از هدایت راداری آنها بوده که کاربرد آنها را در تمام شرایط آب و هوایی نیز ممکن می سازد. پرواز در ارتفاع بسیار پایین سطح آب و قطر کم این موشک ها شناسایی و هدف قرار دادن آنها را دشوار می‌سازد.

این موشک‌ها جزو سلاح‌های پیشرفته و مهم نهاجا قرار گرفته‌اند و به گفته مسئولان این نیرو، در تمام پایگاه‌های مربوطه وجود دارند. از این رو توان نیروی هوایی کشورمان در پشتیبانی هوایی دوربرد از نیروهای دریایی و راهبرد انتقال صحنه نبرد از آب‌های سرزمینی به صدها کیلومتر دورتر به خوبی مورد اجرا قرار می گیرد.